Co to jest Stwardnienie rozsiane?
Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex, SM) to schorzenie, w którego przebiegu dochodzi do uszkodzeń struktur układu nerwowego, które spowodowane są ogniskami demielinizacyjnymi, znajdującymi się w okolicach mózgu i rdzenia kręgowego. Stwardnienie rozsiane atakuje mielinę, która odpowiedzialna jest za budowę osłonek włókien nerwowych. SM powoduje, że niszczone są te osłonki, a „nagie” włókna nie są w stanie dobrze przewodzić sygnałów z ośrodkowego układu nerwowego. Taki stan rzeczy prowadzi w konsekwencji do problemów neurologicznych i powstawania objawów choroby.
W Polsce na tą przypadłość choruje około 40 tysięcy osób, głównie w wieku od 20 do 30 lat, rzadko chorują osoby, które nie ukończyły jeszcze 18 roku życia, oraz po 50 roku życia. Na stwardnienie rozsiane częściej chorują kobiety niż mężczyźni (dotyka ich ono dwukrotnie częściej).
Choroba może przebiegać zarówno w postaci rzutów różnych dolegliwości przeplatanych okresami remisji, jak i mieć stale postępujący charakter. Obecnie stwardnienie rozsiane jest nieuleczalne, jednakże pacjenci chorujący na tę chorobę nie powinni tracić nadziei – istnieją bowiem metody leczenia objawowego SM, a co więcej, rokowanie pacjentów wcale nie musi być złe.
Rodzaje SM:
Stwardnienie remitująco-nawracające: jest to najczęściej występująca postać tej choroby. Ujawnia się najczęściej u pacjentów, którzy nie ukończyli 40 roku życia, a jego przebieg ma charakter rzutów i remisji.
Stwardnienie pierwotnie postępujące: ujawnia się najczęściej u płci męskiej po 40 roku życia, jest to grupa około 10-15% chorych na stwardnienie rozsiane. Przykre dolegliwości neurologiczne nasilają się od początku choroby. Pacjenci mają problem z poruszaniem się, koordynacją i osłabieniem nóg.
Stwardnienie rozsiane wtórnie postępujące: ten rodzaj choroby występuje najczęściej u pacjentów, którzy skończyli 40 rok życia, i u których choroba od 10-15 lat ma postać remitująco-nawracającą.
Stwardnienie rozsiane pierwotnie postępujące z zaostrzeniami: jest to najrzadsza postać stwardnienia rozsianego, ujawnia się zaledwie u 5% pacjentów. Ten rodzaj choroby nie niesie ze sobą okresów poprawy, niepełnosprawność postępuje od samego początku trwania choroby, pojawiają się rzuty.
Jakie są przyczyny stwardnienia rozsianego (SM)?
Nie znamy do końca przyczyn stwardnienia rozsianego. Istnieją pewne przypuszczenia na temat przyczyn choroby jaką jest stwardnienie rozsiane. Wszelkie hipotezy opierają się na współudziale czynnika środowiskowego, genetycznego oraz autoimmunologicznego.
Czynnik autoimmunologiczny: w trakcie procesu autoimmunologicznego organizm pacjenta produkuje białka – autoprzeciwciała, które niszczą mielinę (własne włókna nerwowe), co w konsekwencji prowadzi do tego, że organizm pacjenta sam siebie atakuje.
Czynnik genetyczny: dowiedziono, że rozwój stwardnienia rozsianego jest około dwudziestokrotnie większy u krewnych I stopnia pacjenta niż u osób niespokrewnionych.
Czynnik środowiskowy: do czynników środowiskowych wpływających na wystąpienia stwardnienia rozsianego możemy zaliczyć: miejsce zamieszkania i urodzenia, ponieważ im dalej od równika tym większa szansa choroby; zanieczyszczenie środowiska; tytoń; dieta; niedobór witaminy D; hormony.
Jakie są objawy stwardnienia rozsianego (SM)?
W stwardnieniu rozsianym nie istnieje żaden schemat przebiegu choroby. Z tego względu nazywana jest chorobą 1000 twarzy. Nie ma dwóch osób o takim samym przebiegu. U każdego chorego można zaobserwować inny zespół objawów, który zmienia się w czasie, pod kątem natężenia i długości występowania. Nie da się również wyróżnić typowego przebiegu SM. U większości pacjentów obserwuje się więcej niż jeden symptom choroby.
Do najczęstszych objawów choroby należą:
Zaburzenia widzenia:
- osłabienie ostrości widzenia
- podwójne widzenie (tzw. diploidia)
- zapalenie nerwu wzrokowego
- mimowolne ruchy gałki ocznej (oczopląs)
Problemy z koordynacją ruchów i utrzymaniem równowagi:
- utrata równowagi
- drżenia kończyn
- zawroty głowy
- brak koordynacji ruchów
- uczucie osłabienia (najczęściej dotyczące nóg, odczuwalne podczas chodzenia)
Zaburzenia napięcia mięśniowego- tzw. spastyczność, występują u około 70% chorych:
- wzmożone napięcie mięśniowe i sztywność mięśni
- skurcze
Zaburzenia funkcji zwieraczy, występują u około 90% chorych:
- trudności w oddawaniu moczu i/lub stolca
- nietrzymanie moczu i/lub stolca
Zaburzenia czynności pęcherza, występują u około 80% chorych:
- zwiększona częstotliwość oddawania moczu
- uczucie parcia na pęcherz
- nocne oddawanie moczu (tzw. nokturia)
Zaburzenia czuciowe:
- uczucie mrowienia i drętwienia nóg, rąk, palców i twarzy
- uczucie palącego gorąca
- kłujący ból
- objaw Lhermitte’a: uczucie prądu przebiegającego wzdłuż kręgosłupa i kończyn (jest efektem biernego przygięcia głowy do klatki piersiowej)
Zaburzenia mowy:
- mowa spowolniona lub bełkotliwa
- zmiana rytmu mowy
Zaburzenia w sferze seksualnej, występują u około 70% chorych:
- impotencja
- zmniejszenie wrażliwości na dotyk
- zmniejszenie popędu płciowego
Zaburzenia funkcji poznawczych, występują u około 60% chorych:
- utrata pamięci krótkotrwałej
- trudności z logicznym myśleniem i oceną sytuacji
- trudności z koncentracją i zapamiętywaniem
- stany lękowe, depresja, wahania nastroju
Męczliwość, występuje o około 90% chorych:
- uczucie zmęczenia, przeważnie niewspółmierne do wykonywanej czynności. Przejawia się jako utrata energii fizycznej i psychicznej. Czynnikiem, który wyzwala i wzmaga zmęczenie u chorych są wysoka temperatura i wilgotność
Jak diagnozujemy stwardnienie rozsiane (SM)?
Postępy w medycynie pozwalają na wcześniejszą niż w przeszłości diagnozę stwardnienia rozsianego. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny wspomagają diagnozowanie, a także monitorowanie postępów choroby. Innymi badaniami są badanie immunoglobulin w płynie mózgowo-rdzeniowym oraz potencjały wywołane wzrokowe, słuchowe i somatosensoryczne (mogą świadczyć o uszkodzeniu układu nerwowego).
Jak leczymy stwardnienie rozsiane (SM)?
Obecnie leczenie stwardnienia rozsianego koncentruje się na zapobieganiu i leczeniu objawów. W czasie tzw. rzutu choroby stosuje się leki steroidowe, zmniejszające nasilenie reakcji zapalnej w ognisku demielinizacji i przyspieszające ustępowanie objawów. Przez stosowanie odpowiednich leków można ograniczyć długofalowy przebieg choroby. Jeśli do czynienia mamy z chorobą postępującą gwałtowanie, choremu podaje się leki immunosupresyjne.
Farmakologiczne leczenie objawowe oraz zabiegi rehabilitacyjne pomagają w przypadku wzmożonego napięcia mięśni oraz zaburzeń zwieraczy. Ważny jest również właściwy tryb życia. Dbałość o odpowiednią wagę, unikanie przemęczenia ciała i ducha oraz stanów zapalnych może chronić chorych przed kolejnym rzutem choroby.